Ανεργία και Κοινωνική Προστασία

Έπειτα από τρία και πλέον χρόνια εφαρμογής μέτρων λιτότητας, οι επιδράσεις στην αγορά εργασίας είναι ολοφάνερες. Με αρκετά –πλέον- δεδομένα σχετικά με την ανεργία και την απασχόληση, μπορούν να εξαχθούν αρκετά τεκμηριωμένα συμπεράσματα σχετικά με το ποιους έπληξε περισσότερο η κρίση και συνεπώς ποιες κοινωνικές ομάδες θα πρέπει να βρεθούν στο στόχαστρο της κυβέρνησης και του κράτους πρόνοιας.

Η μειωμένη ζήτηση, ως απόρροια των μειωμένων δημοσίων δαπανών, αλλά κυρίως των μειωμένων εισοδημάτων, επέφερε απώλεια συνολικά από το 2008 περίπου 1.000.000 θέσεων εργασίας. Τα ευρήματα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για την ανεργία είναι χαρακτηριστικά: τον Ιούλιο του 2013 το ποσοστό ανεργίας ανήλθε σε 27,6%, γεγονός που σημαίνει ότι παραπάνω από 1,3 εκατομμύρια Έλληνες αντιμετωπίζουν τον εφιάλτη της ανεργίας. Τον αντίστοιχο μήνα του 2012, το ποσοστό των ανέργων ήταν στο 25,0%, ενώ τον Ιούνιο του 2013 ήταν στο 27,5%. Γίνεται λοιπόν πολύ εύκολα αντιληπτό ότι οι άνεργοι ήταν και παραμένουν τα μεγαλύτερα θύματα της κρίσης.

 Όμως, τα μέτρα λιτότητας και η επακολουθούμενη ύφεση επηρέασε και τις αμοιβές. Οι δείκτες μισθών της ΕΛ.ΣΤΑΤ. δείχνουν μείωση των αμοιβών σε επίπεδα προ του 2006, γεγονός που καταδεικνύει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την οπισθοδρόμηση που συντελείται όσον αφορά το επίπεδο διαβίωσης. Μαζί με την νομοθετική ρύθμιση του Φεβρουαρίου 2012 για μείωση των κατώτατων μισθών, στην αγορά εργασίας διαμορφώθηκαν πρωτόγνορα αρνητικές συνθήκες.

Αθροιστικά, τα παραπάνω γεγονότα οδήγησαν είτε σε δραματικές μειώσεις είτε σε κυριολεκτικό μηδενισμό (λόγω ανεργίας) των εισοδημάτων, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές επιδράσεις της κρίσης. Ταυτόχρονα όμως, η μείωση των δαπανών για κοινωνική πολιτική αποδυνάμωσε το δίχτυ κοινωνικής προστασίας, επιβαρύνοντας περαιτέρω τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και μειώνοντας σε μεγαλύτερο βαθμό τα διαθέσιμα εισοδήματα. Απόρροια των παραπάνω, όπως ήταν αναμενομένο, ήταν η αύξηση των ποσοστών φτώχειας.

Ενδεικτικά είναι τα αποτελέσματα των Ερευνών Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC) που διεξάγονται σε όλη την Ε.Ε. ετησίως. Τα ευρήματα της έρευνας (παρότι τα τελευταία διαθέσιμα αφορούν το 2011) δείχνουν την πορεία των σχετικών δεικτών. Πιο συγκεκριμένα, ο κίνδυνος φτώχειας για τους εργαζόμενους το 2011 ήταν 11,9% ενώ για τους άνεργους 44,0%(!).

Συνεπώς, οι διαρκώς επιδεινούμενες συνθήκες στην αγορά εργασίας επιτείνουν την ανάγκη για τη δημιουργία ενός πιο συνεκτικού και αποτελεσματικού πλαισίου κοινωνικής πολιτικής με σκοπό την προστασία των ανέργων, αλλά και των χαμηλόμισθων. Βραχυπρόθεσμα, οι άνεργοι πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο της κοινωνικής πολιτικής. Ουδείς φυσικά πρέπει να παραγνωρίσει τους αυστηρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς που υπάρχουν και καθιστούν την ανάγκη για μεγαλύτερη στόχευση των κοινωνικών δαπανών πιο επιτακτική.

Το κράτος οφείλει να προβεί σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγές επί των μέτρων κοινωνικής πολιτικής. Να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για το επίδομα ανεργίας κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην δίνεται σε όσους δεν πρέπει και ταυτόχρονα να δίνεται σε όσους πραγματικά το έχουν ανάγκη. Τα κριτήρια αυτά επίσης μπορεί να αφορούν και την περιουσιακή κατάσταση των ανέργων και την πραγματική εργασιακή τους κατάσταση και όχι μόνο το ασφαλιστικό ή το εργασιακό τους ιστορικό. Δηλαδή, κάποιοι που έμειναν άνεργοι, αλλά διαθέτουν ακίνητη περιουσία πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ δε θα πρέπει να δικαιούνται επίδομα. Το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και με όσους εργάζονται χωρίς ασφάλιση. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλές χιλιάδες συμπολίτες μας, οι οποίοι δεν λαμβάνουν το επίδομα ανεργίας απλώς και μόνο επειδή δεν έχουν τα απαιτούμενο ασφαλιστικό ιστορικό, το οποίο πρέπει να υπάρχει αλλά να μην είναι το μόνο κριτήριο.

Με μια φράση, το κράτος οφείλει να διαμορφώσει ένα πιο στοχευμένο πλαίσιο για την κοινωνική προστασία των ανέργων. Να αναδιατάξει τις όποιες δυνάμεις διαθέτει και να τις εκμεταλλευτεί πιο παραγωγικά με σκοπό την καλύτερη και πιο αποτελεσματική κατανομή του πλούτου. 

 

Ο Αλέξανδρος Καρακίτσιος είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.